Haber: Dilan Yılmaz

Bugün dünya üzerindek pek çok ülkenin resmen tanıdığı 1 Mayıs’ın uluslararası arenadaki resmi adı “1 Mayıs Birlik, Mücadele ve Dayanışma Günü”. İşçilerin dayanışmak ve haklarını talep etmek için toplandıkları bu bayram tarihte ilk kez 1890 yılında tüm dünyada kutlandıysa da, yine aynı amaçlar doğrultusunda toplanılan ilk işçi hareketi 1856’da gerçekleşti. Avustralya’nın Melbourne kentindeki taş ve inşaat işçileri, günlük iş saatinin sekize indirilmesi için Melbourne Üniversitesi’nden Parlamento Evi’ne kadar yürüdüler.

1 Mayıs, 1886 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Chicago eyaletindeki işçilerin yine normalde günde 12 saat, haftada altı gün olan iş programının günde sekiz saate indirilmesi için greve gitmesiyle ortaya çıktı. Kentte yarım milyon civarında işçinin katıldığı ve 4 Mayıs’a kadar süren eylemler düzenlendi. Bu eylemler, tarihsel süreçte ABD’de işçi sınıfındaki siyah ve beyaz ırkların bir araya gelmesi itibariyle önem teşkil etti ve dönemin gazeteleri ırklar arası duvarların kırılmasına köşelerinde çokça yer verdi. 4 Mayıs günü, eylemlerde dördü işçi ve yedisi polis olmak üzere toplam on bir kişi hayatını kaybetti. “Haymarket Olayı” olarak bilinen bu olaydan sonra 1 Mayıs hem bunu anmak, hem de uluslararası işçi ve emek hareketine dikkat çekmek amacıyla 1889’da toplanan İkinci Enternasyonal’de birlik, dayanışma ve mücadele günü olarak kabul edildi. 1890’da ise dünya çapında kutlandı. Sekiz saatlik iş günü talebi ise zamanla birçok ülkede kabul gördü.

Türkiye’de neler oldu?

1 Mayıs, Türkiye’de resmi olarak ilk kez 1923 yılında kutlandıysa da, 1911’de Selânik’te ve 1912’de İstanbul’da resmi olmayan kutlamalar yapıldı. 1924’te 1 Mayıs’ta kitlesel hâlde kutlamalar yasaklandı; 1925 yılında çıkan Takrir-i Sükûn Kanunu’yla ise 1 Mayıs’ı kutlamak tamamen yasaklandı.

Türkiye’de takip eden yıllardan sonra ilk kez 1976’da Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) öncülüğünde Taksim’de bir araya gelindi. 1977’de ise daha geniş katılımlı bir etkinlik düzenlendi. Ulaşım kolaylığı ve merkezi bir yer olması nedeniyle yine Taksim’de toplanıldı. Kutlamalarda dönemin DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler’in konuşması sırasında etraftan duyulan silah sesleri üzerine kalabalık paniğe kapıldı. Ortaya çıkan bu kargaşa esnasında, bugünkü Marmara Oteli’nin üst katından tekrar silah sesleri duyulması üzerine polis ses bombaları ve panzerlerle kalabalığa müdahale etti. Çıkan olaylarda ezilme, boğulma, vurulma, panzer altında kalma nedenleriyle 34 kişi hayatını kaybederken 136 kişi yaralandı. Ölü sayısı resmi kayıtlara 34 olarak geçerken DİSK bu rakamı 36 olarak açıkladı. 1977 yılının 1 Mayıs’ı tarihe “Kanlı 1 Mayıs” ya da “1 Mayıs Katliamı” olarak geçti.

1 Mayıs İşçi ve Emekçi Bayramı, Türkiye’de 27 Nisan 2009 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren yasa ile resmi tatil kabul edildi.